Πολιτιστικός περίπατος από το παρελθόν… στο σήμερα

Γράφει η Ελένη Λαμπράκη

Μία διαφορετική και πολλά υποσχόμενη πολιτισμική προσέγγιση ξεκινάει στη Σύρο. Η ένταξη των ταφικών μνημείων του Κοιμητηρίου του Αγίου Γεωργίου στον Οργανισμό Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (Association of Significant Cemeteries in Europe) και οι δυνατότητες ανάδειξης και αξιοποίησης του χώρου μέσα από τις Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρουσιάστηκαν στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στον ιστορικό χώρο του Κοιμητηρίου η Δημοτική Σύμβουλος του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης Μαρίζα Αγγελοπούλου με την παρουσία της προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Διεύθυνσης Διεθνών Σχέσεων και Ε.Ε. του Υπουργείου Πολιτισμού, Μαριάνθης Αναστασιάδου και της αρχαιολόγου και διδάκτορος στη Θεωρία και την Ιστορία Αποκατάστασης Μνημείων Πολιτισμού του Α.Π.Θ. Τζένης Γεωργάκη. Μέσα από τις σύντομες αλλά γλαφυρές παρουσιάσεις, ενημερωθήκαμε τόσο για τις αξιόλογες σχετικές δράσεις του τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και για τις ευκαιρίες ανάδειξης ενός τόπου μέσα από ένα σημαντικό σύνολο ταφικών μνημείων, ως σημεία πολυπολιτισμικού και πολυθρησκευτικού ενδιαφέροντος.

Τι είναι όμως η Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης/ ASCE; O φορέας διαχείρισης της διαδρομής των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων, δηλαδή ενός προγράμματος με πολλαπλά και αποδεδειγμένα πλέον οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες. Όπως ενημέρωσε η κα Αναστασιάδου το πρόγραμμα των Πολιτιστικών Διαδρομών ξεκίνησε το 1987 και έχει ως στόχο την προώθηση, αξιοποίηση, διατήρηση και μεταβίβαση στις επόμενες γενιές της κοινής υλικής και άυλης ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς με σκοπό την ανάπτυξη του διαπολιτισμικού διαλόγου, την κατανόηση της ευρωπαϊκής ιστορίας και την προώθηση του πολιτιστικού τουρισμού σε λιγότερο γνωστές περιοχές με αξιοσημείωτα οικονομικά αποτελέσματα. Σήμερα το πρόγραμμα περιλαμβάνει 33 πιστοποιημένες πολιτιστικές διαδρομές, οι οποίες λειτουργούν σα μηχανισμός ανάπτυξης στις περιοχές τους. Πιο συγκεκριμένα η Πολιτιστική Διαδρομή των Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων πιστοποιήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2010, στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα με το Α’ Κοιμητήριο Αθηνών, ενώ ένας σημαντικός αριθμός ελληνικών κοιμητηρίων αναμένεται να ενταχθούν στο επόμενο διάστημα.

Γιατί όμως τόσο ενδιαφέρον για τα κοιμητήρια; Γιατί αν ανοίξουμε το συλλογισμό μας θα συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι μόνο χώροι ταφής αλλά όπως πολύ στοχευμένα ανέφερε η κα Αναστασιάδου στην ομιλία της αποτελούν «μέρος της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας, έναν καθρέφτη πολιτισμού, της ιστορίας των ανθρώπων, μιας περιοχής μέσα στο χώρο και το χρόνο», προκαλώντας το έντονο ενδιαφέρον διαφύλαξης και ανάδειξής τους κυρίως στις βορειοευρωπαϊκές χώρες. Μέσω μίας πολιτιστικής διαδρομής που εμπεριέχει ένα σημαντικό κοιμητήριο, ο επισκέπτης περνάει περισσότερο χρόνο σε ένα τόπο με ενδιαφέρον να τον εξερευνήσει και να αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες που του παρέχονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιόλογης δράσης αποτελεί η Εβδομάδα Ανακάλυψης Ευρωπαϊκών Κοιμητηρίων, όπου το ενδιαφέρον του κόσμου και των Μ.Μ.Ε. για τις σχετικές εκδηλώσεις είναι πλέον φανερό αλλά η από κοινού πρόταση του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων με το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας της Διεύθυνσης Αρχαιολογικών Μουσείων και Εκθέσεων του Υπουργείου Πολιτισμού αναφορικά με εκπαιδευτικές δράσεις ανάδειξης και προβολής για το ευρύ κοινό καθώς και την παραγωγή δίγλωσσου προωθητικού υλικού για τα Κοιμητήρια.

Με τη σειρά της η κα Γεωργάκη μας μίλησε για το παγκόσμιο ρεύμα του “dark/cemetery tourism” και το σημαντικό εργαλείο ανάδειξης ενός τόπου που δεν είναι άλλο από την έρευνα και την ανάλυση των ταφικών εθίμων, μνημείων και τελετουργιών του. «Ο θάνατος είναι κάτι παράξενο και δύσκολο να το επικοινωνήσεις, είναι όμως κάτι πάρα πολύ κοινό για όλους κι αυτό με τον κατάλληλο τρόπο και τα κατάλληλα εργαλεία μπορεί να γίνει ένα πολύ σημαντικό μέσο για έναν άλλο τουρισμό στη Σύρο, στην Ερμούπολη», επεσήμανε καλώντας μας να φανταστούμε μια νοητή διαδρομή από τη Χαλανδριανή μέχρι το Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου και τις δυνατότητες αξιοποίησης της.

Στο ίδιο πνεύμα η κα Αγγελοπούλου, χαρακτήρισε την ένταξη του Κοιμητηρίου του Αγίου Γεωργίου στον ASCE σα μία πανηγυρική αρχή δραστηριοτήτων ανάδειξης – προβολής – διατήρησης των ταφικών του μνημείων, δίνοντας και μία πρώτη εικόνα μιας ενδεικτικής πολιτιστικής διαδρομής αξιοποίησης των εμβληματικών κτηρίων της βιομηχανικής ιστορίας της Ερμούπολης, ξεκινώντας από το συγκεκριμένο χώρο του Κοιμητηρίου στις οδούς Μανδηλαρά και Μπαρμπέτα, στο Ναυπηγείο, τα εργοστασιακά κατάλοιπα και τις αποθήκες, με συνέχεια το Βιομηχανικό Μουσείο, τα παλιά κλωστοϋφαντουργεία στην Ηρώων Πολυτεχενείου, το Καρνάγιο και τον Ταρσανά. Εξάλλου όπως δήλωσε και η ίδια «Βλέπουμε όλοι ότι τον τελευταίο καιρό αξιοποιείται η περιοχή. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να αρχίσουμε βήμα – βήμα να κάνουμε κάποια πράγματα και πιστεύω ότι οι δημότες πρέπει να μπουν ακριβώς σε αυτή τη διαδικασία, πρέπει να περπατήσουν την πόλη τους».

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείς να επισκεφτείς τα site του ASCE και των Πιστοποιημένων Πολιτιστικών Διαδρομών!